16 lipca 2014 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wprowadza ona istotne zmiany dotyczące sytuacji osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności stanowiąc, że czas pracy takich osób nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Zmiana ta była konieczna ze względu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 czerwca 2013 r. (sygn. akt K 17/11). Trybunał orzekł bowiem, że art. 15 ust. 2 ustawy w dotychczasowym brzmieniu, ustalonym na mocy ustawy z 10 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw, w zakresie w jakim uzależnia zastosowanie skróconego czasu pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od uzyskania zaświadczenia lekarskiego o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 69 Konstytucji RP.
Zmiana z 2010 r. inspirowana głównie przez PKPP „Lewiatan”, wprowadzała czas pracy dla wszystkich osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym w wymiarze 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast, dopiero na podstawie zaświadczenia lekarza przeprowadzającego profilaktyczne badania pracowników lub lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną, gdy było to celowe, możliwe było skrócenie czasu pracy z 8 do 7 godzin (i odpowiednio z 40 do 35 godzin tygodniowo). Rozwiązanie to nakazywało więc niepełnosprawnym prowadzenie badań lekarskich.
Krytykowane było również to, że zmiana nie wprowadzała żadnych regulacji dotyczących trybu i warunków wydawania takich zaświadczeń. Trybunał Konstytucyjne natomiast jeszcze bardziej negatywnie odniósł się do braku możliwości odwołania się od decyzji odmawiającej wydania takiego zaświadczenia. TK orzekł jednocześnie, że niezgodny z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości przepis utraci moc dopiero z upływem 12 miesięcy od chwili ogłoszenia wyroku, co nastąpiło 10 lipca 2014 r. Od tego dnia dla skrócenia czasu pracy części niepełnosprawnych nie jest już wymagane zaświadczenie.
Jednocześnie ustawodawca postanowił naprawić swój błąd i zmienić ustawę. Od 16 lipca 2014 r. na mocy nowelizacji czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym lub umiarkowanym nie będzie mógł przekroczyć 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Nie będzie jednocześnie wymagane zaświadczenie lekarskie stwierdzające celowość krótszego czasu pracy. Trzeba również pamiętać, że osoby takie nie mogą być zatrudnione w porze nocnej ani – przede wszystkim – w godzinach nadliczbowych. Jednocześnie, jeżeli pracownik będący osobą niepełnosprawną czuje się na siłach pracować w większym wymiarze czasu pracy, to możliwe jest wnioskowanie do pracodawcy o zwiększenie czasu pracy, ale tylko w przypadku, gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub lekarz sprawujący opiekę nad tą właśnie osobą wyrazi na to zgodę. Koszty takiego badania, stwierdzającego dopuszczalność świadczenia pracy przez osobę niepełnosprawną w wymiarze większym niż określony ustawą, ponosić będzie pracodawca. Ograniczenia czasu pracy, jak i zakaz pracy w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych nie znajdzie również zastosowania do osób zatrudnionych przy pilnowaniu.
Istotne jest również to, że pomimo zmniejszenia maksymalnego dobowego i tygodniowego wymiaru czasu pracy, nie może ulec proporcjonalnemu pomniejszeniu wynagrodzenie osób niepełnosprawnych. Zasada ta wyrażona jest w art. 18 ustawy, który stanowi, że stosowanie obniżonych wymiarów czasu pracy nie powoduje obniżenia wynagrodzenia, a w przypadku wynagrodzenia godzinowego wynikającego z odpowiedniego zaszeregowania, stawki wynagrodzenia ulegają proporcjonalnemu podwyższeniu. Oznacza to tyle, że osoba niepełnosprawna w stopniu znacznym lub umiarkowanym świadcząca pracę w 7 godzin w tygodniu (35 godzin tygodniowo) powinna otrzymywać takie same miesięczne wynagrodzenie, jak osoba pełnosprawna lub niepełnosprawna w stopniu lekkim, która zajmuje to samo stanowisko bądź została tak samo zaszeregowana, a która świadczy pracę 8 godzin na dobę (40 godzin tygodniowo). Trybunał Konstytucyjny stwierdził wyraźnie, że takie rozwiązanie odpowiada zasadzie sprawiedliwości społecznej oraz obowiązkowi państwa do pomocy osobom niepełnosprawnym, o którym mowa w art. 69 Konstytucji RP.
Ustawa w przepisie art. 66 nakazuje w sprawach nieuregulowanych stosować odpowiednio m.in. Kodeks pracy. Stąd też w przypadku naruszenia wymiaru czasu pracy osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, zastosowanie znajdzie art. 281 pkt 5 k.p., który za wykroczenie uznaje naruszenie przepisów o czasie pracy. Pracodawca będzie musiał się więc liczyć z możliwością zapłaty grzywny w wysokości od 1.000 zł do 30.000 zł.
Warto zatem zadbać o poprawne zatrudnienie niepełnosprawnych.
Karol Sienkiewicz, jest radcą prawnym, partnerem kancelarii Sienkiewicz, Jaroszewski, Zamroch. Radcowie prawni sp.p., autor bloga http://prawodlapracodawcy.pl/
Podobne artykuły:
