O tym, jak liczyć święta wypadające w soboty i dni wolne od pracy oraz o tym, czy po wejściu w życie nowej ustawy emerytalnej, pracowników przed emeryturą nadal będzie chronił 4-letni okres zakazujący ich zwolnień - rozmawiamy z byłym sędzią, adwokatem Pawłem Korusem.
Jak i kiedy zmieni się rozliczanie czasu pracy za święta przypadające w dni wolne od pracy - po wyroku Trybunału Konstytucyjnego?
- Przypomnijmy, że zgodnie z art. 130 par. 2[1] kodeksu pracy, wprowadzonym 1 stycznia 2011 r., święto przypadające w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, nie obniżało wymiaru czasu pracy. Przepis ten dawał więc pracodawcom możliwość takiego ustalenia dni wolnych, aby pokrywały się one ze świętami. W konsekwencji pracownicy byli zobowiązani do „odpracowania” świąt. Wyrokiem z 2 października 2012 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 130 par. 2[1] kodeksu pracy jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Sentencja tego wyroku została ogłoszona 8 października 2012 roku. Nie ulega zatem wątpliwości, że począwszy od dnia 8 października 2012 r. każde święto przypadające w innym dniu niż niedziela - powoduje obniżenie wymiaru czasu pracy o 8 godzin.
Czy pracownikom należą się więc jakieś rekompensaty za wcześniejsze, wadliwe przepisy?
- W doktrynie prawa trwa spór, co do tego, czy orzeczenia Trybunału są skuteczne ex nunc, czy ex tunc. Zgodnie z pierwszym poglądem, trzeba przyjąć, że działają one dopiero od opublikowania sentencji orzeczenia w Dzienniku Ustaw, nie mają zatem wpływu na wcześniejsze stosowanie przepisów sprzecznych z konstytucją. Drugie stanowisko zakłada, że orzeczenie Trybunału ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną w zasadzie od chwili jej wejścia do systemu prawnego. Pogląd ten prowadzi do powstania fikcji prawnej, że danej normy nigdy w systemie prawnym nie było, co umożliwia wzruszanie czynności dokonanych na jej podstawie.
Sporu, co do skuteczności - ex nunc czy ex tunc - orzeczeń Trybunału nie da się przy tym przesądzić ani na poziomie wykładni językowej, ani systemowej. Ustrojodawca nie uregulował tego zagadnienia wystarczająco precyzyjnie w konstytucji, a także ani Sąd Najwyższy i Trybunał Konstytucyjny, ani doktryna nie są na ten temat zgodni.
Generalnie w orzecznictwie Trybunału dominuje pogląd, że orzeczenia są skuteczne ex nunc, natomiast w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że są skuteczne ex tunc. Przyjęcie „wstecznej skuteczności” wyroku oznaczałoby, że pracownicy, którzy „odpracowywali” święta - mają roszczenie o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe (za zakończone okresy rozliczeniowe). Nie wchodząc w tym miejscu w szczegółową analizę zasygnalizowanych problemów, mimo wszystko uważam, że takie ryzyko (zasądzenia wynagrodzeń za godziny nadliczbowe) nie jest duże.
Od 1 stycznia 2013 r. wchodzą też w życie znowelizowane przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Czy wraz z wydłużeniem okresu emerytalnego zniknie 4-letni okres ochronny dla pracowników w wieku przedemerytalnym? Jak rozumieć nowe przepisy?
- Ustawa o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, wydłużająca wiek emerytalny kobiet i mężczyzn, która wchodzi w życie 1 stycznia 2013 r., zawiera przepisy przejściowe odnoszące się do szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy osób w wieku przedemerytalnym. Zgodnie z ustawą, pracownicy którzy w dniu jej wejścia w życie są objęci ochroną wynikającą z art. 39 kodeksu pracy, a więc którzy do dnia 1 stycznia 2013 r. ukończą 56 lat (w przypadku kobiet) lub 61 lat (w przypadku mężczyzn), są objęci tą ochroną do osiągnięcia przedłużonego wieku emerytalnego. Przykładowo kobieta, urodzona 3 grudnia 1956 r. będzie podlegała ochronie do ukończenia 61 lat i 4 miesięcy.
W przypadku natomiast pracowników, którzy na dzień wejścia w życie ustawy nie podlegają ochronie, ich sytuacja ulegnie zmianie o tyle, że później zostaną nią objęci. Przykładowo mężczyzna urodzony po dniu 30 września 1953 r. będzie podlegał ochronie po ukończeniu 63. roku życia.
Rozmawiała: Katarzyna Bartman
Paweł Korus - jest absolwentem Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Do końca lipca 2011 r. sprawował funkcję asesora, a następnie sędziego sądu rejonowego. Orzekał w Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Ukończył podyplomowe Studium Prawa Pracy dla Sędziów Sądów Powszechnych, organizowane przez Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Po zrzeczeniu się urzędu sędziego, został przyjęty w poczet radców prawnych. Jest partnerem w wiodącej kancelarii prawnej, specjalizującej się w problematyce prawa pracy - A. Sobczyk i Współpracownicy. Ponadto jest autorem/współautorem publikacji z zakresu indywidualnego i zbiorowego prawa pracy oraz cenionym wykładowcą Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
