Ochronie przed
egzekucją komorniczą podlega nie tylko wynagrodzenie z umowy o pracę, ale także
wynagrodzenie z umowy cywilnej. Warunek: należność wynikająca z umowy cywilnej
jest świadczeniem powtarzającym się, którego celem jest zapewnienie zatrudnionemu
utrzymania.
W przypadku wynagrodzenia za pracę, zasady ochrony przed egzekucją regulują przepisy kodeksu pracy (dalej: k.p.). W razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych potrącenia z pensji mogą być dokonywane do wysokości 3/5 płacy netto, a w razie egzekucji innych należności - do wysokości połowy wynagrodzenia netto (art. 87 par. 3 k.p.). Potrącenia alimentacyjne i niealimentacyjne nie mogą w sumie przekroczyć 3/5 pensji netto (art. 87 par. 4 k.p.).
Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.
Przy potrącaniu z pensji pracowniczej sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, trzeba także pamiętać o kwocie wolnej. Wolna od potrąceń jest w takim przypadku kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości płacy minimalnej netto przysługującej pracownikom zatrudnionym na całym etacie (art. 87[1] par. 1 pkt 1 k.p.). Jeżeli pracownik jest zatrudniony na część etatu, kwota wolna ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Zajęcie wynagrodzenia
Obowiązki pracodawcy związane z egzekucją z wynagrodzenia za pracę określają także przepisy kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Przewidują one, że do egzekucji z pensji komornik przystępuje przez jej zajęcie. Komornik zawiadamia dłużnika (pracownika), że do wysokości egzekwowanego świadczenia i do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia - poza częścią wolną od zajęcia - ani rozporządzać nim w inny sposób. Dotyczy to m.in. periodycznego wynagrodzenia za pracę oraz wynagrodzenia za prace zlecone.
Komornik wzywa również pracodawcę, aby w tych granicach nie wypłacał podwładnemu - poza częścią wolną od zajęcia - żadnego wynagrodzenia oraz poucza go o skutkach niezastosowania się do tego wezwania (art. 881 par. 3 k.c.). Pracodawca powinien wówczas:
· przekazywać zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo
· przekazywać zajęte wynagrodzenie komornikowi - jeżeli do wynagrodzenia jest lub zostanie skierowana jeszcze inna egzekucja, a pensja nie wystarcza na pokrycie wszystkich wymagalnych świadczeń.
Komornik może także wezwać pracodawcę do przekazywania mu bezpośrednio zajętego wynagrodzenia.
Obowiązki informacyjne
Dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, komornik wzywa pracodawcę, aby w ciągu tygodnia:
· przedstawił za okres 3 miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia podwładnego za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z innych tytułów,
· podał, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi,
· w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie do niego prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie, a także czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.
Pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zawiadamiać komornika i wierzyciela o każdej zmianie wskazanych wyżej okoliczności (art. 882 k.p.c.).
Zmiana pracodawcy
Zajęcie obowiązuje nadal także wtedy, gdy po jego dokonaniu nawiązano z dłużnikiem nowy stosunek pracy lub zlecenia albo gdy zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli ta osoba wiedziała o zajęciu. W razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem dotychczasowy pracodawca ma obowiązek wpisać wzmiankę o zajęciu należności w wydanym mu świadectwie pracy. Jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, powinien także przesłać temu pracodawcy zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz zawiadomić o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie (art. 884 k.p.c.).
Przykład:
Osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą zwolniła osobę, której wynagrodzenie było zajęte przez komornika. W takim przypadku w wystawianym jej świadectwie pracy trzeba uczynić wzmiankę o zajęciu pensji. Taka wzmianka powinna zawierać oznaczenie komornika, który zajął należność, oraz numer sprawy egzekucyjnej, a także wskazać wysokość potrąconych już kwot.
Przykład:
Spółka z o.o. zatrudniła dwóch nowych pracowników. Jeden z nich przedstawił jej świadectwo pracy wydane przez poprzedniego pracodawcę ze wzmianką o zajęciu wynagrodzenia za pracę. Spółka powinna zawiadomić o zatrudnieniu tej osoby pracodawcę, który wydał świadectwo pracy, oraz wskazanego we wzmiance komornika. Drugi nowy pracownik spółki nie okazał jej świadectwa pracy. Nowy pracodawca wie jednak, gdzie ta osoba była przedtem zatrudniona. Również w takim przypadku spółka powinna zawiadomić poprzedniego pracodawcę o zatrudnieniu tego podwładnego. Taki obowiązek nie będzie ciążył na niej, jeżeli nowy pracownik przedstawi świadectwo pracy bez wzmianki o zajęciu pensji lub zaświadczenie poprzedniego pracodawcy potwierdzające, że jego należności nie były zajęte.
Kara grzywny
Pracodawcy, który nie wykonał obowiązków dotyczących wypłaty zajętego wynagrodzenia, nie złożył w terminie informacji o należnościach przysługujących dłużnikowi albo zaniedbał przesłania dokumentów o zajęciu wynagrodzenia nowemu pracodawcy, komornik wymierza grzywnę w wysokości do 2.000 zł. Grzywna może być powtórzona, jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania tych czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie. W przypadku, gdy pracodawcą nie jest osoba fizyczna, grzywnie podlega pracownik lub wspólnik odpowiedzialny za wykonanie takiej czynności, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia - osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy. Jeżeli pracodawcą jest spółka cywilna, grzywnie podlega którykolwiek ze wspólników. Pracodawca, który naruszył obowiązki wynikające z zajęcia, może także odpowiadać za szkodę wyrządzoną przez to wierzycielowi (art. 886 k.p.c.).
Ochrona innych świadczeń
Zgodnie z art. 829 pkt 5 k.p.c. nie podlegają egzekucji u dłużnika:
· pobierającego periodyczną stałą płacę - pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a
· nieotrzymującego stałej płacy - pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.
Zakres wyłączenia zależy więc do tego, czy dłużnik pobiera periodyczną stałą płacę, czy też nie. Ograniczenia te powinny być brane pod uwagę przez organ egzekucyjny z urzędu, bez potrzeby uzyskania wniosku dłużnika. W razie skierowania egzekucji do któregoś z tych przedmiotów, podlega ona w całości lub w części umorzeniu (art. 824 par. 1 pkt 2 k.p.c.). Zaliczenie przez komornika (lub nie) danego przedmiotu do kategorii wskazanej w art. 829 k.p.c. podlega zaskarżeniu skargą na czynność komornika.
W myśl art. 833 § 1 k.p.c. wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach k.p. Przepis ten stosuje się jednak także odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania (art. 833 par. 2 k.p.c.). Do tych świadczeń należy także wynagrodzenie z umowy cywilnej, jeżeli jest świadczeniem powtarzającym się w związku ze stałą współpracą między stronami i służy zapewnieniu utrzymania zatrudnionemu (gwarantuje mu minimum środków egzystencji). Kwoty pobrane z tytułów wymienionych w art. 833 par. 2 k.p.c. podlegają egzekucji z ograniczeniem wynikającym z art. 829 pkt 5 k.p.c. Takiej ochronie podlegają wszelkie rodzaje stałych płac (por. uchwała Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1981 r., III CZP 32/81).
Jeżeli w zajęciu komorniczym skierowanym np. do zleceniodawcy nie ma zastrzeżenia stwierdzającego, że wynagrodzenie z umowy cywilnej podlega egzekucji w zakresie określonym w k.p., zatrudnionemu można pozostawić tylko jednorazowo pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie (kwotę tę ustala organ egzekucyjny). Jeżeli jednak taki zakres zajęcia narusza przepisy, zatrudniony może skierować do sądu skargę na czynności komornika (art. 767 k.p.c.).
Anna Puszkarska
