- Znowelizowane przepisy dotyczące dokształcania pracowników obowiązują już ponad dwa lata, ale wciąż budzą wiele wątpliwości. Pracodawcy mają problem z ich właściwą interpretacją. Jak, przykładowo, mają oni traktować tych pracowników, którzy rozpoczęli naukę jeszcze w 2010 roku, przed wejściem w życie nowej ustawy?
- 11 kwietnia 2010 r. utraciły ważność art. 103 kodeksu pracy i wydane na jego podstawie rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (dalej: rozporządzenie). Nowe przepisy szczegółowe dot. podnoszenia kwalifikacji pracowników, tj. ustawa o zmianie ustawy – kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zostały uchwalone 20 maja 2010 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw z 15 czerwca 2010 r. (nr 105, pozycja 655). Wprowadziły one do kodeksu pracy nowe art. 103(1) – 103(6). Przepisy te – zgodnie z ich art. 4 – weszły w życie po 30 dniach od opublikowania, czyli 16 lipca 2010 roku.
W myśl przepisów przejściowych ww. ustawy, do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem wejścia ich w życie (czyli przed dniem 16 lipca 2010 r.), stosuje się przepisy obowiązujące przed dniem 11 kwietnia 2010 r., w tym rozporządzenie. Dotyczy to zatem również pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych w okresie po 11 kwietnia 2010 r., a więc po utracie ważności art. 103 kp i rozporządzenia.
- W nowych artykułach 103(1) – 103(6) kp nastąpiła zmiana w terminologii. Czym to skutkuje w praktyce?
- W ww. nowych przepisach brak jest rozróżnienia na: „Kształcenie w formach szkolnych” i „Kształcenie, dokształcanie i doskonalenie w formach pozaszkolnych”. Obecnie podnoszenie kwalifikacji zawodowych może mieć miejsce: (1) z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, albo (2) bez zgody pracodawcy, z inicjatywy pracownika. Co istotne, jeżeli pracodawca nie wyraża zgody na podnoszenie przez pracownika kwalifikacji zawodowych, winien wyraźnie zakomunikować to pracownikowi, gdyż do zawarcia umowy o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych (umowy szkoleniowej) w tym kształcie może także dojść w sposób dorozumiany (art. 60 kodeksu cywilnego). Innymi słowy, wobec braku ze strony pracodawcy wyraźnej reakcji po powzięciu przez niego wiadomości, iż pracownik podnosi lub zamierza podjąć podnoszenie kwalifikacji zawodowych, potencjalnie naraża się na ryzyko uznania, iż wyraził zgodę – w sposób dorozumiany – na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika i na zawarcie umowy szkoleniowej.
- Czy umowa szkoleniowa zawsze musi być z pracownikiem spisywana?
- Nie. Nowe przepisy wprowadziły zasadę braku obowiązku zawierania umowy szkoleniowej; jeśli pracodawca nie zamierza zobowiązywać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji, nie ma obowiązku zawierania umowy szkoleniowej.
W praktyce, wielu pracodawców w wewnętrznych regulacjach, np. regulaminie pracy, zastrzega, że inicjatywa pracodawcy lub jego zgoda w zakresie podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych, musi mieć charakter sformalizowany i wymaga dopełnienia określonej, najczęściej pisemnej, procedury.
- Czy każdemu pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje przysługuje urlop szkoleniowy?
- Pracownikom podnoszącym kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, przysługuje urlop szkoleniowy tylko w przypadkach, gdy dana forma podnoszenia kwalifikacji kończy się egzaminem w określonej formie, np. eksternistycznym, maturalnym, potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, czy dyplomowym. Zgodnie z art. 103(2) pkt. 4 kodeksu pracy, urlop szkoleniowy przysługuje w wymiarze 21 dni w ostatnim roku studiów, w celu przygotowania pracy dyplomowej oraz przygotowania się i przystąpienia do egzaminu dyplomowego.
W tym kontekście pojawiły się wątpliwości, czy urlop taki przysługuje w przypadku studiów podyplomowych. Pierwotnie, m.in. na podstawie interpretacji ministerstwa pracy i polityki społecznej (http://www.mpips.gov.pl/prawo-pracy/zmiany-kodeksu-pracy/zmiany-obowiazujace-od-2010-r-/nowe-zasady-podnoszenia-kwalifikacji-zawodowych-przez-pracownikow/) przyjmowało się, iż urlop szkoleniowy przysługuje również w przypadku studiów podyplomowych. Stanowisko to było krytykowane. Obecnie, skutkiem wejścia w życie 1 października 2011 r. rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 1 września 2011 r. w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu - studia podyplomowe nie kończą się już przygotowaniem „pracy dyplomowej” lub „przystąpieniem do egzaminu dyplomowego”.
Zgodnie z par. 6 ww. rozporządzenia, warunkiem wydania świadectwa ukończenia studiów podyplomowych jest uzyskanie określonych w programie kształcenia tych studiów efektów kształcenia i co najmniej 60 punktów ECTS, złożenie egzaminów oraz pracy końcowej lub egzaminu końcowego, jeżeli przewiduje to program kształcenia studiów podyplomowych. Oznacza to, że studia podyplomowe kończą się z chwilą złożenia „pracy końcowej” lub z chwilą zdania „egzaminu końcowego”. W ten sposób, spod zakresu zastosowania art. 103(2) pkt. 4 kodeksu pracy, zostali wyłączeni studenci studiów podyplomowych.
- Czy opłacanie nauki pracownika jest jego przychodem?
- Tak. Świadczenie pracodawcy, polegające na opłacaniu nauki i podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika – w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: pdof) – stanowi przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 tej ustawy. Przychód ten korzysta ze zwolnienia od podatku w zakresie określonym w art. 21 ust. 1 pkt 90 pdof. Nowe przepisy dot. podnoszenia kwalifikacji pracowników znowelizowały art. 21 ust. 1 pkt 90 pdof w taki sposób, że wolna od podatku dochodowego ma być wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych (w tym na podstawie omawianych nowych przepisów art. 103(1) – 103(6) kp), z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego.
Ww. nowe przepisy nie znowelizowały jednakże par. 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, pomimo iż wydaje się to uzasadnione, chociażby z punktu widzenia zachowania jednolitej terminologii (nadal jest tam mowa np. o formach pozaszkolnych podnoszenia kwalifikacji zawodowych). Nie powinno to jednak wpływać na odpowiednie stosowanie ww. nowych przepisów.
opr. kb
