ZUS wypłaci zasiłek chorobowy także po zwolnieniu z pracy. Jeśli jednak ubezpieczony zarabiał dużo, zasiłek ten liczony będzie od przeciętnej płacy a nie od jego faktycznych zarobków. Takie ograniczenia nie dotyczą zasiłku macierzyńskiego.
Coraz więcej osób pracuje na umowach na czas określony. W porównaniu do ubiegłego roku, liczba tak zatrudnionych osób zwiększyła się o 166 tys. (tj. o 5,3%). Tak wynika z przeprowadzonego przez GUS, w I kwartale 2014 r., Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności ( BAEL). Wprawdzie resort pracy pracuje nad przepisami ograniczającymi stosowanie przez pracodawców tego typu umów, ale nic nie wskazuje na to, aby ich liczbę szybko udało się zredukować.
Nie tylko brak stabilizacji
Jedną z niedogodności pracy na takim kontrakcie jest stała niepewność, co do dalszego zatrudnienia i obawa o ewentualny brak środków do życia. Dotyczy to zwłaszcza osób, które z jakiś powodów (np. osobistych – urodzenie dziecka lub zdrowotnych) mają mniejsze szanse na szybkie znalezienie nowej pracy, jeśli pracodawca nie przedłuży z nimi umowy na czas określony.
Pewną ochronę dają tu przepisy ubezpieczeniowe. Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa; dalej ustawa zasiłkowa, umożliwia bowiem otrzymywanie zasiłków mimo utraty pracy. Wprawdzie tylko przez jakiś czas, i nie zawsze w porównywalnej do okresu zatrudnienia wysokości, ale zawsze. Dotyczy to nie tylko pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale także np. zleceniobiorców.
Choroba po utracie zatrudnienia
Zgodnie z cytowaną ustawą, zasiłek chorobowy przysługuje nie tylko ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Ma do niego prawo również osoba, którą dotknęło to po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy, co najmniej 30 dni i powstała nie później niż:
• w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
• w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Jeśli spełnia te warunki może otrzymywać świadczenie chorobowe aż do końca okresu zasiłkowego.
UWAGA!
Okres zasiłkowy to okres, w którym pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas choroby na podstawie art. 92 k.p. i zasiłku chorobowego. Maksymalna długość okresu zasiłkowego wynosi 182 dni, a w przypadku, gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - 270 dni.
Przykład
Z pracownikiem rozwiązano umowę o pracę 31 maja. W czasie trwania zatrudnienia pracownik zachorował i przedłożył zwolnienie lekarskie na okres od 19 maja do 13 czerwca. Pracodawca wypłacił mu zasiłek chorobowy za okres od 19 do 31 maja ( była to kolejna choroba tego pracownika). Natomiast za okres od 1 do 13 czerwca (za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego) zasiłek chorobowy wypłacił oddział ZUS, właściwy według miejsca zamieszkania uprawnionego. ZUS będzie też wypłacał kolejne zasiłki chorobowe tej osobie, jeśli nadal będzie ona nieprzerwanie niezdolna do pracy. Aż do wyczerpania okresu zasiłkowego.
Wyjątki od zasady
Ustawa zasiłkowa wymienia jednak sytuacje, gdy mimo spełnienia wyżej wymienionych warunków, były pracownik nie dostanie zasiłku chorobowego. Na takie wsparcie nie może liczyć osoba, która:
• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy (nie dotyczy to, zatem osób niezdolnych do pracy uprawnionych do renty socjalnej czy renty wypłacanej na podstawie przepisów prawa cywilnego np. renty wyrównawczej),
• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby,
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
• nie nabyła prawa do zasiłku chorobowego w czasie trwania ubezpieczenia z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu wyczekiwania,
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje także za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku.
Podstawa wymiaru zasiłku
ZUS przejmuje wypłatę zasiłku chorobowego od pierwszego dnia po ustaniu zatrudnienia. Jednak jego wysokość może byłych pracowników zaskoczyć. Dotyczy to zwłaszcza osób dobrze zarabiających. Zgodnie bowiem z art. 46 ustawy zasiłkowej podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia. Kwotę tę ustala się miesięcznie poczynając od 3. miesiąca kwartału kalendarzowego na okres 3 miesięcy na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych. W III kwartale 2014 roku wynosi ona 3 895,31 zł.
W praktyce ZUS obliczając zasiłek chorobowy za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego wylicza faktyczną podstawę jego wymiaru, uwzględniając wynagrodzenie wskazane przez płatnika składek. Następnie, porównuje ją z kwotą przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli podstawa wymiaru obliczona od wynagrodzenia pracownika jest niższa od tej kwoty, to wypłaca zasiłek chorobowy obliczony w oparciu o nią. Jeżeli jest wyższa, do obliczenia zasiłku przyjmuje kwotę przeciętnego wynagrodzenia.
Zleceniobiorca też dostanie wsparcie
Podobne zasady obowiązują zleceniobiorców, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego. Oni też, jeśli spełnią warunki, mogą liczyć na zasiłek z ZUS na podobnych zasadach jak pracownicy. Jeśli ich wynagrodzenie z umowy zlecenia było wysokie, zasiłek ustalany będzie jednak od kwoty przeciętnego wynagrodzenia a nie od ich faktycznych zarobków.
UWAGA!
Kwota ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego po ustaniu zatrudnienia ulega zmianie od 1 marca, 1 czerwca, 1 września i 1 grudnia każdego roku.
Wsparcie przed porodem
Trochę inne zasady obowiązują w przypadku zasiłku macierzyńskiego.Przede wszystkim trzeba podkreślić, że osoby zatrudnione na umowy o pracę i spodziewające się dziecka są w lepszej sytuacji niż zleceniobiorcy. Kodeks pracy w art. 177 stanowi bowiem, że jeśli umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc miałaby ulec rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega ona automatycznemu przedłużeniu do dnia porodu. Tak więc przyszła matka ma zagwarantowane utrzymanie. Zasady tej nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Podobnie będzie, jeśli jej umowa o pracę musiałaby się rozwiązać w trakcie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Wówczas do dnia porodu przysługuje jej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Oczywiście w obu tych przypadkach, po urodzeniu dziecka, pracownice mają prawo do normalnego zasiłku macierzyńskiego.
Zleceniobiorcy, którym umowa rozwiąże się w trakcie ciąży na podobne wsparcie nie mają, co liczyć. Zasiłek macierzyński będzie im przysługiwał tylko wtedy, gdy urodzą dziecko w trakcie ubezpieczenia chorobowego.
W okresie ubezpieczenia
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko (przejęła je na wychowanie) w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego. Można go otrzymywać przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego), okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego) oraz okres urlopu rodzicielskiego i ojcowskiego.
Oznacza to, że w każdym przypadku, gdy do rozwiązania umowy czy to umowy o pracę czy umowy zlecenia dojdzie w trakcie jego pobierania, wypłatę zasiłku przejmuje ZUS i będzie go wypłacać aż do wyczerpania okresu odpowiadającego wymienionym wyżej urlopom.
Bez obowiązkowej obniżki
Co więcej, zasiłek ten wypłacany jest w takiej samej wysokości zarówno w trakcie zatrudnienia, jak i po ustaniu umowy. W tym przypadku nie ma bowiem zastosowania ograniczenie podstawy wymiaru tak, jak przy zasiłku chorobowym.
Krzysztof Jankowski
Podstawa prawna
Art. 6- 8, art. 13, art. 29, art. 30, art. 46-47 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz.159).