Ustawowy zakaz konkurencji obowiązuje tylko tych członków zarządu, którzy są równolegle zatrudnieni w spółce na umowie o pracę. Zakaz ten nie pokrywa się jednak z okresem trwania stosunku pracy, ale z okresem piastowania funkcji członka zarządu.Pracowników, pełniących jednocześnie funkcję członków zarządu pracodawcy będącego spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną, obowiązuje zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej, mający swoje źródło w przepisach art. 211 i art. 380 kodeksu spółek handlowych. Z przepisów tych wynika szeroki zakaz zajmowania się przez członka zarządu interesami konkurencyjnymi i uczestniczenia w innych spółkach osobowych, w charakterze wspólnika, jak i członka organu konkurencyjnych spółek kapitałowych oraz nabywania w takich spółkach więcej niż 10 proc. udziałów lub akcji.
Tylko w odniesieniu do członków zarządu, zatrudnionych jednocześnie w spółce kapitałowej na podstawie umowy o pracę, można mówić o ustawowym, a nie umownym zakazie konkurencji, którego okres obowiązywania pokrywa się jednak nie z okresem trwania stosunku pracy, a z okresem piastowania funkcji członka zarządu. Z tytułu naruszenia tego zakazu, członkowie zarządu ponoszą wobec spółki odpowiedzialność odszkodowawczą, a także odpowiedzialność związaną z możliwością odwołania ich z zarządu.
Obowiązujący członków zarządu ustawowy zakaz konkurencji, mający swoje źródło w przepisach kodeksu spółek handlowych, pozostaje niezależny od zakazu konkurencji wprowadzanego dla pracowników będących jednocześnie członkami organu zarządzającego, w trybie przepisu art. 1011 kodeksu pracy. Oznacza to, że jeśli pracodawca uzna to za celowe, może dodatkowo, w ramach wiążącego go z członkiem zarządu stosunku pracy - zawrzeć umowę o zakazie konkurencji.
Jeśli członek organu zarządzającego jest jednocześnie związany ze spółką umową o pracę, możliwe jest zawarcie z nim umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, według zasad określonych w art. 1012 kodeksu pracy. Możliwe jest w takich przypadkach sformułowanie klauzuli konkurencyjnej na poziomie mniej skonkretyzowanym niż dla zwykłego pracownika i zasadne jest również, wprowadzenie okresu obowiązywania zakazu na dłuższy okres niż przeciętnie.
Jeśli członek zarządu wykonuje na rzecz spółki czynności na podstawie kontraktu menedżerskiego, który nie stanowi umowy o pracę, a umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, wówczas zobowiązanie go do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej w okresie po rozwiązaniu tej umowy, następuje na podstawie swobodnych ustaleń stron, nieograniczonych ramami art. 1012 kodeksu pracy.
Strony mogą w takich wypadkach dowolnie określić termin obowiązywania zakazu oraz wysokość odszkodowania. Nie jest jednak dopuszczalne wprowadzenie zakazu nieodpłatnego. Brak ekwiwalentu pieniężnego pociąga za sobą nieważność takich postanowień, jako sprzecznych z zasadami współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2003 r., III CKN 579/01).
Magdalena Dyś-Sokołowska, radca prawny z Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp.k.
Wojciech Zając, radca prawny i partner w Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp.k.
